شرایط و نحوه شکایت کارفرما از کارگر

در روابط پیچیده کارگری و کارفرمایی، اختلافات و سوءتفاهم‌ها اجتناب‌ناپذیرند. گاهی این اختلافات به نقطه‌ای می‌رسند که کارفرما مجبور به طرح شکایت از کارگر خود می‌شود. اما این فرآیند چگونه است؟ در چه شرایطی کارفرما می‌تواند از کارگر شکایت کند؟ کدام مراجع قانونی صلاحیت رسیدگی به این شکایات را دارند و مراحل عملی آن چیست؟ این مقاله به طور جامع و گام‌به‌گام به تمامی این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.

۱. اساس قانونی روابط کارگر و کارفرما: از تعهد تا تخلف

قانون کار جمهوری اسلامی ایران، چارچوبی دقیق برای تنظیم روابط کارگر و کارفرما فراهم کرده است. مطابق ماده ۲ قانون کار، تمامی کارگران و کارفرمایان ملزم به رعایت مفاد این قانون هستند. هرگونه تخلف از این مقررات، حق شکایت را برای طرف متضرر ایجاد می‌کند. شکایت کارفرما از کارگر عموماً در مواردی مطرح می‌شود که کارگر از انجام وظایف خود سر باز زده، به کارفرما خسارت وارد کرده یا تعهدات قانونی و قراردادی خود را نقض کرده باشد. این شکایات می‌توانند در مراجع گوناگونی از جمله اداره کار یا مراجع قضایی (دادگاه‌ها) مطرح شوند.

۲. موارد کلیدی شکایت کارفرما از کارگر: ماده به ماده با قانون

شکایات کارفرما از کارگر را می‌توان به دو دسته کلی "مشمول قانون کار" و "خارج از شمول قانون کار" تقسیم کرد:

۲.۱. موارد شکایت مشمول قانون کار

این دسته از شکایات مستقیماً ریشه در نقض مواد قانون کار دارند:

• نقض شرایط استعفا (ماده ۲۱ قانون کار):

• وضعیت: کارگری که قصد استعفا دارد، باید استعفای خود را کتباً به کارفرما اعلام کند و حداقل ۳۰ روز پس از اعلام استعفا به کار خود ادامه دهد.

• حق کارفرما: در صورت عدم رعایت این شرایط (مثلاً ترک کار ناگهانی بدون اطلاع یا عدم ادامه کار برای ۳۰ روز)، کارفرما حق شکایت دارد.

• فسخ یک‌جانبه قرارداد کار موقت یا کار معین (ماده ۲۵ قانون کار):

• وضعیت: در قراردادهای کار با مدت معین یا برای انجام کار مشخص، هیچ‌یک از طرفین حق فسخ یک‌جانبه قرارداد را ندارند، مگر در موارد خاص قانونی.

• حق کارفرما: اگر کارگر بدون دلیل موجه قانونی اقدام به فسخ چنین قراردادی کند، کارفرما می‌تواند از وی شکایت کند.

• قصور در انجام وظایف یا نقض آیین‌نامه‌های انضباطی (ماده ۲۷ قانون کار):

• وضعیت: کارگر وظیفه دارد وظایف محوله را به درستی انجام داده و آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را رعایت کند.

• حق کارفرما: در صورت اثبات قصور کارگر در انجام وظایف یا نقض مکرر آیین‌نامه‌ها (پس از تذکرات کتبی)، کارفرما می‌تواند اقدام به شکایت کند.

• امتناع کارآموز از انجام کار پس از پایان دوره (ماده ۱۱۴ قانون کار):

• وضعیت: کارآموز پس از پایان دوره کارآموزی، معمولاً متعهد می‌شود برای مدت معینی (حداقل دو برابر زمان کارآموزی) در همان کارگاه مشغول به کار شود.

• حق کارفرما: در صورت امتناع کارآموز از ایفای این تعهد، کارفرما حق شکایت خواهد داشت.

۲.۲. موارد شکایت خارج از شمول قانون کار (مراجع قضایی)

این دسته از شکایات، جنبه کیفری یا حقوقی داشته و ارتباط مستقیم با قانون کار ندارند، اما در بستر رابطه کارگری-کارفرمایی رخ می‌دهند:

• ارتکاب جرم علیه کارفرما:

• • وضعیت: اگر کارگر مرتکب جرمی مانند سرقت، خیانت در امانت، توهین، افترا، یا ضرب و جرح علیه کارفرما یا مدیران کارگاه شود.

  • مرجع: کارفرما می‌تواند از طریق دادسرا و دادگاه کیفری پیگیر شکایت کیفری باشد.

• ورود خسارت به کارفرما یا اموال کارگاه:

• • وضعیت: اگر کارگر به دلیل تقصیر یا بی‌احتیاطی، باعث ورود خسارت مادی به اموال کارفرما یا کارگاه (مانند ماشین‌آلات، ابزار کار، محصولات) شود.

  • مرجع: کارفرما می‌تواند با مراجعه به دادگاه حقوقی، دعوای مسئولیت مدنی مطرح کرده و مطالبه جبران خسارت کند.

۳. شرایط ضروری برای شکایت کارفرما از کارگر: آنچه باید اثبات شود

برای موفقیت در هر شکایت، رعایت شرایط و ارائه مستندات لازم حیاتی است. در اینجا به تفکیک نوع شکایت، شرایط آن را بررسی می‌کنیم:

۴. نحوه و مراحل گام‌به‌گام شکایت کارفرما از کارگر: از ثبت تا پیگیری

نحوه شکایت کارفرما از کارگر بسته به اینکه شکایت در حوزه قانون کار باشد یا در مراجع قضایی، متفاوت است.

۴.۱. مراحل و نحوه شکایت کارفرما از کارگر در شکایات قضایی (حقوقی و کیفری)

برای شکایات حقوقی (مانند مطالبه خسارت) و کیفری (مانند سرقت یا توهین) مراحل زیر باید طی شود:

1. ثبت نام در سامانه ثنا: ابتدا کارفرما باید در سامانه ثنا (ابلاغ الکترونیک قضایی) به آدرس sana.adliran.ir ثبت نام کرده و حساب کاربری ایجاد کند.

1. تنظیم دادخواست/شکواییه:

• برای دعاوی حقوقی: باید یک دادخواست حقوقی با ذکر خواسته (مثلاً مطالبه خسارت)، دلایل و مستندات قانونی تنظیم شود.

• برای دعاوی کیفری: باید یک شکواییه کیفری با ذکر عنوان جرم، مشخصات متهم (کارگر)، زمان و مکان وقوع جرم، و دلایل اثباتی تنظیم شود.

2. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: پس از تنظیم دادخواست یا شکواییه، کارفرما با در دست داشتن مدارک شناسایی و مستندات مربوطه، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و درخواست خود را ثبت می‌کند. این دفاتر، دادخواست/شکواییه را به مرجع قضایی صالح (دادگاه حقوقی یا دادسرا) ارجاع می‌دهند.

3. پیگیری پرونده: پس از ثبت، پرونده در مرجع مربوطه تشکیل و رسیدگی آغاز می‌شود. ابلاغیه‌ها و مراحل بعدی از طریق سامانه ثنا به کارفرما اطلاع‌رسانی خواهد شد.

۴.۲. مراحل و نحوه شکایت کارفرما از کارگر در شکایات مشمول قانون کار (اداره کار)

برای شکایاتی که ریشه در قانون کار دارند، کارفرما می‌تواند از طریق اداره کار حوزه کارگاه یا سامانه جامع روابط کار اقدام کند:

1. مراجعه حضوری به اداره کار: کارفرما می‌تواند با در دست داشتن مدارک و مستندات لازم (شامل قرارداد کار، فیش حقوقی، لیست بیمه، تذکرات کتبی به کارگر، آیین‌نامه انضباطی و...) به اداره کار محل وقوع کارگاه مراجعه و شکایت خود را ثبت کند.

ثبت اینترنتی شکایت در سامانه جامع روابط کار: این روش، سریع‌تر و کم‌دردسرتر است:

• مرحله ۱: احراز هویت الکترونیکی:

• به آدرس ekyc.done.ir/apps/identityType مراجعه کنید.

• برای ثبت نام و دریافت نام کاربری و کلمه عبور اقدام نمایید (این اطلاعات به شماره همراه شما پیامک می‌شود).

• مرحله ۲: ورود به سامانه جامع روابط کار:

• به آدرس prkar.mcls.gov.ir بروید.

• پس از مشاهده اطلاعیه، روی دکمه "متوجه شدم" کلیک کنید.

• نام کاربری و کلمه عبور دریافتی را وارد و دکمه "ورود" را بزنید.

• مرحله ۳: دسترسی به خدمات:

• پس از ورود به حساب کاربری، روی دکمه "پنجره واحد خدمات" کلیک کنید.

• در باکس "پنجره خدمات"، روی دکمه "نمایش" کلیک نمایید.

• مرحله ۴: ثبت دادخواست بدوی:

• در قسمت "اداره کل روابط کار"، گزینه "ثبت دادخواست بدوی" را انتخاب کنید.

• مرحله ۵: ویرایش پروفایل و تایید اطلاعات:

• وارد صفحه ویرایش پروفایل می‌شوید. اگر اطلاعات هویتی شما صحیح است، تیک کنار "مورد تایید است ثبت دادخواست" را زده و دکمه "ارسال" را کلیک کنید.

• مرحله ۶: تکمیل اطلاعات شاکی (کارفرما):

• اطلاعات شاکی را تکمیل نمایید. در قسمت "نوع کاربری خواهان"، اگر شخص حقیقی هستید، "کارفرمای حقیقی" و اگر شخص حقوقی (مانند شرکت) هستید، "کارفرمای حقوقی" را انتخاب کنید.

• مرحله ۷: ورود نشانی کارگاه:

• نشانی دقیق کارگاه را وارد نمایید.

• مرحله ۸: ورود اطلاعات خوانده (کارگر):

• اطلاعات کامل کارگر طرف شکایت را وارد کنید.

• مرحله ۹: ورود نشانی و کد پستی کارگر:

• نشانی و کد پستی کارگر را در کادرهای مربوطه وارد نمایید.

• مرحله ۱۰: عنوان و شرح خواسته، آپلود مدارک:

• عنوان و شرح خواسته خود را مطابق با موضوع شکایت وارد کنید.

• مدارک و مستندات خود (قرارداد، فیش حقوقی، اخطاریه‌ها و...) را در قسمت پایین صفحه آپلود کرده و روی دکمه "ارسال" کلیک کنید.

• مرحله ۱۱: نهایی‌سازی و دریافت کد پیگیری:

• در مرحله پایانی، پیغام نهایی شدن ثبت شکایت را مشاهده می‌کنید. با کلیک بر روی گزینه "قبول"، ثبت شکایت شما نهایی شده و کد پیگیری دریافت می‌نمایید. این کد را برای پیگیری‌های بعدی نزد خود نگه دارید.

۵. شکایت کارفرما از کارگر بابت ضرر و زیان: تمایز مراجع رسیدگی

شکایت بابت ضرر و زیان وارده از سوی کارگر به کارفرما یکی از رایج‌ترین موارد است. اما مرجع رسیدگی به این شکایات بسته به نوع ضرر متفاوت است:

• ضرر و زیان پیش‌بینی شده در قانون کار:

• مثال: مورد ماده ۱۱۴ قانون کار و شکایت کارفرما بابت خسارت مندرج در قرارداد کارآموزی (زمانی که کارآموز پس از پایان دوره تعهدش را نقض کند).

• مرجع: در این موارد، کارفرما می‌تواند با مراجعه به اداره کار یا سامانه جامع روابط کار اقدام به شکایت کند.

• ضرر و زیان خارج از موارد مندرج در قانون کار:

• مثال: خسارت وارده به ماشین‌آلات، ابزار کار، یا هرگونه اموال کارگاه به دلیل تقصیر کارگر.

• مرجع: این نوع شکایات باید با مراجعه به دادگاه حقوقی و ثبت دادخواست مطالبه خسارت، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام گیرد. کارفرما باید دلایل و مستندات خود را برای اثبات تقصیر کارگر و میزان خسارت وارده ارائه کند.

۶. شکایت کارفرما از کارگر بدون قرارداد: آیا امکان‌پذیر است؟

بسیار اتفاق می‌افتد که کارگری بدون قرارداد کتبی در کارگاهی مشغول به کار می‌شود. در چنین شرایطی، آیا کارفرما می‌تواند از کارگر شکایت کند؟

پاسخ مثبت است. قانون کار صراحتاً وجود قرارداد کتبی را شرط شکایت کارفرما از کارگر قرار نداده است. بنابراین، همان‌طور که کارگر بدون قرارداد کتبی می‌تواند از کارفرما شکایت کند، کارفرما نیز این امکان را دارد.

نحوه اثبات رابطه کاری:
کارفرما می‌تواند با ارائه مستندات و دلایل زیر، رابطه کاری موجود را اثبات کند:

• فیش‌های واریزی حقوق: مستندات بانکی دال بر پرداخت حقوق به کارگر.

• لیست بیمه: اگر کارگر بیمه شده باشد، لیست بیمه تامین اجتماعی.

• شهادت شهود: گواهی سایر کارگران یا افرادی که از وجود رابطه کاری مطلع هستند.

• فیلم دوربین‌های مداربسته: تصاویری که حضور و فعالیت کارگر در محل کار را نشان دهد.

• اسناد و مکاتبات: هرگونه سند، ایمیل، پیامک یا مکاتبه‌ای که نشان‌دهنده رابطه کاری باشد.

۷. شکایت کارفرما از کارگر به دلیل ترک کار: رویه‌های قانونی

ترک کار یکی از موارد شایع اختلاف است که در تبصره ماده ۲۱ قانون کار به آن اشاره شده است.

• شرایط ترک کار قانونی: کارگری که قصد استعفا دارد، باید:

1. استعفای خود را به صورت کتبی به کارفرما اطلاع دهد.

2. حداقل ۳۰ روز پس از اعلام استعفا نیز به کار خود در کارگاه ادامه دهد.

• حق کارفرما در صورت ترک کار غیرقانونی: در صورت استعفای کارگر بدون رعایت این شرایط، کارفرما حق شکایت از کارگر را خواهد داشت.

• نحوه شکایت: کارفرما باید با مراجعه به اداره کار حوزه کارگاه یا سامانه جامع روابط کار، شکایت خود را ثبت و پیگیری کند.

نکته مهم: سفته حسن انجام کار:
در صورتی که کارفرما برای تضمین حضور کارگر در کارگاه و عدم ترک کار، سفته‌ای تحت عنوان "سفته حسن انجام کار" از کارگر اخذ کرده باشد، برای اجرای این سفته و وصول مبلغ آن، کارفرما باید از طریق دادگاه حقوقی اقدام کند. اداره کار صلاحیت رسیدگی به سفته‌های تضمینی را ندارد.

۸. هزینه‌های تقریبی شکایت کارفرما از کارگر

هزینه‌های شکایت کارفرما از کارگر بسته به نوع و مرجع شکایت متفاوت است:

مدت زمان فرآیند:

• اداره کار: معمولاً چند ماه (۲ تا ۶ ماه) تا صدور رای اولیه، با احتساب مراحل تجدیدنظر می‌تواند بیشتر شود.

• مراجع قضایی: بسته به پیچیدگی پرونده، حجم کاری دادگاه و نوع دعوا (کیفری یا حقوقی)، می‌تواند از چند ماه تا چند سال متغیر باشد.

۹. نکات حقوقی کلیدی در فرآیند شکایت کارفرما از کارگر

برای افزایش شانس موفقیت و تسریع فرآیند شکایت، توجه به نکات زیر ضروری است:

• مستندسازی دقیق: هرگونه اخطار کتبی، مکاتبه، پیامک، ایمیل، فیلم، عکس، گزارشات حضور و غیاب، لیست حقوق و بیمه، و شهادت شهود را به دقت جمع‌آوری و نگهداری کنید. مستندات قوی، برگ برنده شماست.

• مشاوره با وکیل متخصص: فرآیندهای حقوقی پیچیده هستند و قوانین کار دارای جزئیات فراوانی است. استفاده از وکیل متخصص در امور کارگری می‌تواند شانس موفقیت شما را به طور قابل توجهی افزایش دهد. یک وکیل مجرب می‌تواند:

• شما را در جمع‌آوری مستندات صحیح یاری کند.

• دادخواست یا شکواییه را به بهترین شکل ممکن تنظیم کند.

• در جلسات دادرسی و رسیدگی از حقوق شما دفاع کند.

• روند پرونده را تسریع بخشد.

• رعایت سلسله‌مراتب قانونی: پیش از شکایت، در بسیاری از موارد (مانند قصور کارگر)، لازم است ابتدا تذکرات کتبی و اخطارهای لازم به کارگر داده شود تا مستندات کافی برای اثبات تخلف و حسن نیت کارفرما فراهم گردد.

• صحت‌سنجی اطلاعات: اطمینان حاصل کنید که تمامی اطلاعات حقوقی، آدرس‌ها، مراجع و رویه‌های ذکر شده در شکواییه/دادخواست، دقیق و به‌روز باشند.

پایان و مشاوره حقوقی تخصصی با وکالت‌راه

شکایت کارفرما از کارگر فرآیندی حساس و پیچیده است که نیاز به آگاهی دقیق از قوانین و رویه‌های حقوقی دارد. یک اشتباه کوچک در تنظیم دادخواست، ارائه مستندات یا پیگیری پرونده می‌تواند به نتایج نامطلوبی منجر شود.

در "وکالت‌راه"، ما با تیمی از وکلای متخصص و با تجربه در حوزه قانون کار و روابط کارگری، آماده‌ایم تا شما را در تمامی مراحل این فرآیند یاری رسانیم. از مشاوره اولیه و جمع‌آوری مستندات گرفته تا تنظیم دقیق شکواییه و دفاع از حقوق شما در مراجع قانونی، وکالت‌راه در کنار شما خواهد بود.

برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره تخصصی، همین امروز با وکالت‌راه تماس بگیرید. اعتماد شما، سرمایه ماست.