مجازات ضرب و جرح عمدی و غیر عمدی در قانون

مجازات ضرب و جرح: بررسی مفصل و تفاوت‌های مجازات

جرم ضرب و جرح از جمله جرایم علیه اشخاص است که در قانون مجازات اسلامی ایران، به طور خاص، مورد توجه قرار گرفته است. این جرایم، به دلیل تأثیرات شدید آن‌ها بر سلامت جسمی و روانی مجنی علیه، مجازات‌های متفاوتی دارند که بسته به شرایط خاص هر مورد، تعیین می‌شوند. در این مقاله، به بررسی مفصل جرم ضرب و جرح، مجازات‌های آن‌ها، و نحوه شکایت و رسیدگی به این جرایم، پرداخته می‌شود.

تعریف و تفاوت ضرب و جرح

ضرب و جرح، دو نوع از جرایم علیه اشخاص هستند که هر کدام، ویژگی‌های خاص خود را دارند. ضرب، به معنی آسیبی است که با وارد کردن ضربه، موجب تغییر رنگ پوست یا تورم آن می‌شود. در مقابل، جرح، جنایتی است که با بریدن پوست و گوشت، موجب از هم گسیختگی بافت و خونریزی می‌شود. این دو جرم، هرچند در برخی موارد، به طور همزمان رخ می‌دهند، اما مجازات‌های متفاوتی دارند.

• ضرب: به معنی آسیبی است که با وارد کردن ضربه، موجب تغییر رنگ پوست یا تورم آن می‌شود.
• جرح: جنایتی است که با بریدن پوست و گوشت، موجب از هم گسیختگی بافت و خونریزی می‌شود.

تاثیرات جسمی و روانی ضرب و جرح

ضرب و جرح، علاوه بر آسیب‌های جسمی، به طور عمیق بر سلامت روانی مجنی علیه، تأثیر می‌گذارند. این جرایم، می‌توانند باعث ایجاد ترس، اضطراب، و حتی اختلال روانی در مجنی علیه شوند. به همین دلیل، مجازات‌های این جرایم، به طور خاص، در نظر گرفته شده است تا از وقوع آن‌ها جلوگیری شود و مجازات مرتکبین را، به طور مناسب، تعیین کند.

• ترس و اضطراب: ضرب و جرح، می‌توانند باعث ایجاد ترس و اضطراب در مجنی علیه شوند.
• اختلال روانی: این جرایم، می‌توانند منجر به اختلال روانی در مجنی علیه شوند.

تاثیرات اجتماعی ضرب و جرح

ضرب و جرح، علاوه بر تأثیرات جسمی و روانی، به طور عمیق بر سلامت اجتماعی نیز تأثیر می‌گذارند. این جرایم، می‌توانند باعث ایجاد نارضایتی و عدم امنیت در جامعه شوند. به همین دلیل، مجازات‌های این جرایم، به طور خاص، در نظر گرفته شده است تا از وقوع آن‌ها جلوگیری شود و مجازات مرتکبین را، به طور مناسب، تعیین کند.

• نارضایتی اجتماعی: ضرب و جرح، می‌توانند باعث ایجاد نارضایتی در جامعه شوند.
• عدم امنیت: این جرایم، می‌توانند باعث ایجاد عدم امنیت در جامعه شوند.

مجازات ضرب و جرح عمدی

جرم ضرب و جرح عمدی، به معنای انجام این جرایم با قصد و آگاهی از نتیجه، است. در این نوع از جرایم، مرتکب، با آگاهی از نتیجه، اقدام به ضرب و جرح می‌کند. مجازات این جرم، به طور خاص، در نظر گرفته شده است تا از وقوع آن‌ها جلوگیری شود و مجازات مرتکبین را، به طور مناسب، تعیین کند.

تعریف جرم ضرب و جرح عمدی

مطابق ماده 290 قانون مجازات اسلامی، جنایت وارده بر اشخاص، در سه حالت، جرم عمدی می باشد. بنابراین، در مورد جرم ضرب و جرح نیز که یکی از انواع جنایت بر اعضا بوده نیز در صورت وجود یکی از سه حالت زیر، جرم، عمدی محسوب می گردد:

• در صورتی که مرتکب، قصد وارد کردن جنایت بر یک شخص یا اشخاص معین یا اشخاص غیر معین، از یک جمع معین را داشته باشد و جنایات مورد نظر مرتکب نیز واقع شود.
• در صورتی که مجرم، قصد وارد کردن جنایت را بر مجنی علیه نداشته، اما، کاری که انجام می دهد، نوعا موجب وارد آمدن جنایت شده و خود مجرم نیز بر این امر که آن کار، نوعا موجب آسیب می گردد، آگاه می باشد.
• در صورتی که مرتکب، قصد وارد کردن جنایت را بر مجنی علیه نداشته و کاری که انجام می دهد نیز نوعا موجب وارد آمدن جنایت نمی‌شود، اما، نسبت به مجنی علیه، با توجه به وضعیت خاص وی، مانند بیماری که داشته یا موقعیت زمانی یا مکانی او، موجب جنایت می شود، مشروط بر اینکه مرتکب، از وضعیت خاص مجنی علیه، آگاه باشد.

مجازات جرم ضرب و جرح عمدی

مجازات جرم ضرب و جرح عمدی، به طور خاص، در نظر گرفته شده است تا از وقوع این جرایم جلوگیری شود. مطابق ماده 386 قانون مجازات اسلامی، مجازات جنایت عمدی بر عضو، در صورت تقاضای مجنی علیه یا ولی او و وجود سایر شرایط مقرر در قانون، قصاص و در غیر این صورت، مطابق مواد دیگر این قانون، از حیث دیه و تعزیر، عمل می گردد.

استثناء‌های مجازات ضرب و جرح عمدی

در مجازات جرم ضرب و جرح عمدی، چند استثنا وجود دارد که در این موارد، مجازات قصاص، اعمال نمی‌شود. این استثناها، عبارتند از:

• در صورتی که مجنی علیه، به جای قصاص، به دریافت دیه، رضایت دهد و با جانی بر سر این مساله، توافق نماید، قصاص تبدیل به دیه شده و دیه توسط جانی، پرداخت خواهد شد.
• مطابق ماده 301 قانون مجازات اسلامی، در صورتی که جانی، پدر یا جد پدری مجنی علیه بوده و یا اینکه بزه دیده از جرم ضرب و جرح عمدی، عاقل نبوده و مجنون باشد، مجازات قصاص، در مورد مرتکب جرم، اعمال نخواهد شد.
• بر اساس ماده 393 قانون مجازات، چنانچه، محلی از عضو که قرار است قصاص شود، همان محل جنایت نباشد و میزان قصاص با جنایت، مساوی نباشد یا ترس و بیم مرگ مرتکب با سرایت قصاص، به سایر اعضا، وجود داشته باشد، قصاص انجام نمی‌شود. همچنین، عضو اصلی، سالم و کامل جانی، در مقابل عضو غیر اصلی، ناسالم و ناقص مجنی علیه، قصاص نمی‌شود.
• به موجب ماده 401 از قانون فوق الذکر، در جراحات و جنایات با عنوان مامومه، دامغه، جائفه، هاشمه، منقله و در موارد ضرب که منجر به تغییر رنگ پوست شده، حتی در صورت عمدی بودن ضرب و جرح، قصاص، اجرا نشده و مجازات مرتکب، دیه و حبس خواهد بود.

مجازات ضرب و جرح غیر عمدی

جرم ضرب و جرح غیر عمدی، به معنای انجام این جرایم بدون قصد و آگاهی از نتیجه، است. در این نوع از جرایم، مرتکب، بدون قصد و آگاهی از نتیجه، اقدام به ضرب و جرح می‌کند. مجازات این جرم، به طور خاص، در نظر گرفته شده است تا از وقوع آن‌ها جلوگیری شود و مجازات مرتکبین را، به طور مناسب، تعیین کند.

تعریف جرم ضرب و جرح غیر عمدی

مطابق ماده 291 قانون مجازات، جنایت بر عضو، من جمله ضرب و جرح، در این موارد، شبه عمد می باشد: چنانچه، مرتکب، قصد رفتار و عمل را داشته اما، قصد جنایت بر مجنی علیه را نداشته است؛ در صورتی که جانی، جهل به موضوع داشته باشد، مانند اینکه انسانی را به تصور آنکه حیوان است، مجروح سازد و هرگاه، جنایت وارده، ناشی از تقصیر مرتکب بوده و داخل در تعریف جنایت عمدی نباشد.

• در صورتی که مرتکب، قصد رفتار و عمل را داشته اما، قصد جنایت بر مجنی علیه را نداشته است.
• در صورتی که جانی، جهل به موضوع داشته باشد، مانند اینکه انسانی را به تصور آنکه حیوان است، مجروح سازد.
• هرگاه، جنایت وارده، ناشی از تقصیر مرتکب بوده و داخل در تعریف جنایت عمدی نباشد.

مجازات جرم ضرب و جرح غیر عمدی

مجازات جرم ضرب و جرح غیر عمدی، به طور کلی، در ماده 450 قانون مجازات، بیان شده است. مطابق این ماده، در جنایت شبه عمدی، خطای محض و جنایت عمدی که قصاص در آن، جایز یا ممکن نیست، در صورت درخواست مجنی علیه یا ولی دم، دیه پرداخت می شود، مگر به نحو دیگری مصالحه شود. بنابراین، در صورتی که ضرب و جرح، به شکل غیرعمدی واقع شود، بسته به مورد، دادگاه کیفری، رای بر پرداخت دیه یا ارش، صادر خواهد کرد.

مقدار دیه در جرم ضرب و جرح غیر عمدی

مقدار دیه در جرم ضرب و جرح غیر عمدی، به طور دقیق، در ماده 709 قانون مجازات، مشخص گردیده است. مطابق این ماده، میزان دیه جراحات سر و صورت، با توجه به نرخ دیه سال 1401، یعنی 600 میلیون تومان، به شرح زیر است:

• حارصه(خراش پوست، بدون خونریزی): یک صدم دیه کامل(6 میلیون تومان).
• دامیه(جراحتی که کمی وارد گوشت شده و موجب خونریزی شود): دو صدم(12 میلیون).
• متلاحمه(بریدگی عمیق گوشت که به پوست نازک استخوان نرسیده): سه صدم(18 میلیون).
• سمحاق(جراحتی که عمق آن، به پوست نازک استخوان رسیده): چهارصدم(24 میلیون).
• موضحه(جراحتی که پوست نازک استخوان را کنار زده و استخوان رویت شود): پنج صدم(30 میلیون).
• هاشمه(جنایتی که سبب شکستگی استخوان گردد): ده صدم(60 میلیون).
• منقله(جنایتی که صرفا با جا به جا کردن استخوان درمان گردد): پانزده صدم(90 میلیون).
• مامومه(جراحتی که عمق آن به کیسه مغز رسد): یک سوم دیه کامل(200 میلیون تومان).
• دامغه(جراحتی که موجب پاره شدن کیسه مغز گردد): یک سوم دیه کامل به علاوه ارش.

نحوه شکایت و رسیدگی به جرم ضرب و جرح

نحوه شکایت و رسیدگی به جرم ضرب و جرح، فرآیندی است که شاکی باید آن را طی کند تا موفق به دریافت حکم و اجرای آن شود. در این بخش، به توضیح نحوه شکایت و رسیدگی به جرم ضرب و جرح، پرداخته می‌شود.

مراحل شکایت از جرم ضرب و جرح

در مرحله اول، شاکی باید پس از ایجاد حساب کاربری در سامانه ثنا، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا ثبت نام در سامانه احراز هویت ثنا، به آدرس sana.adliran.ir، به یکی از دفاتر خدمات قضایی، مراجعه کرده و شکواییه خود را ثبت نماید و برای دادسرا ارسال نماید.

• ایجاد حساب کاربری در سامانه ثنا.
• مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت شکواییه.
• ارسال شکواییه به دادسرا.

مراحل رسیدگی به جرم ضرب و جرح

در این مرحله از مراحل نحوه شکایت و رسیدگی به جرم ضرب و جرح، دادسرا در صورت وجود دلایل کافی، متهم را احضار کرده و پس از استماع اظهارات وی، بررسی ادله، من جمله نظریه پزشکی قانونی و شنیدن اظهارات شاکی، در صورتی که وقوع جرم را محرز نداند، قرار منع تعقیب و در غیر این صورت، قرار جلب به دادرسی، صادر کرده و پرونده، پس از تایید قرار توسط دادستان و صدور کیفرخواست، برای دادگاه کیفری ارسال می گردد.

• احضار متهم و استماع اظهارات وی.
• بازرسی ادله و نظریه پزشکی قانونی.
• صدور قرار جلب به دادرسی یا قرار منع تعقیب.

مراحل صدور حکم و اجرای آن

دادگاه، با فرستادن احضاریه مجدد، برای شاکی و متهم و استماع دوباره اظهارات آنها و بررسی ادله جرم، در نهایت، در صورتی که نظر بر وقوع جرم، توسط متهم داشته باشد، رای محکومیت را صادر کرده که این رای، ظرف 20 روز قابل تجدیدنظرخواهی می باشد. پس از قطعیت رای محکومیت نیز شاکی می تواند با مراجعه به اجرای احکام دادگاه کیفری بدوی، درخواست اجرای حکم را ارائه نماید.

• صدور احضاریه مجدد و استماع اظهارات.
• صدور رای محکومیت و تجدیدنظرخواهی.
• مراجعه به اجرای احکام دادگاه کیفری بدوی و درخواست اجرای حکم.

در پایان، باید به این نکته اشاره کرد که در صورت مواجهه با جرم ضرب و جرح، استفاده از خدمات یک وکیل متخصص، می‌تواند در رسیدگی به پرونده و دریافت مجازات مناسب، بسیار مفید باشد. وکالت راه، با تیم متخصص خود، آماده است تا در این زمینه، به شما کمک کند. با مراجعه به وکالت راه، می‌توانید از خدمات حرفه‌ای و تخصصی در زمینه حقوقی، بهره‌مند شوید و به بهترین نتیجه ممکن، دست یابید.