اظهارنامه چیست و چه کاربردی دارد؟

مقدمه

اظهارنامه، بر اساس ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی، یکی از ابزارهای قانونی است که به افراد اجازه می‌دهد تا مطالبه رسمی حق خود را داشته باشند. در برخی از شرایط خاص، ممکن است نتوانیم یا نخواهیم که در مراجع قضایی برای به دست آوردن حق یا طلبی که از دیگران داریم، حضور پیدا کنیم. در این صورت، می‌توان از طریق یک اظهارنامه قضایی، درخواست خود را به طرف مقابل اعلام کرد و روند پرونده را راحت‌تر پیش برد.

تعریف اظهارنامه

اظهارنامه، بر اساس ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی، یک نوشته رسمی است که طبق مقررات قانونی تنظیم می‌شود و راهی رسمی برای مطالبه حق شما است. این سند به‌صورت رسمی توسط اداره ثبت اسناد، املاک کشور یا دفاتر دادگاه‌ها به شخص دیگری ابلاغ می‌شود تا از این طریق بتوان ثابت کرد که چیزی را به او تسلیم کرده‌ایم یا مطلبی را به این شخص اطلاع داده‌ایم. اظهارنامه به عنوان ادله اثبات دعوا در نظر گرفته نمی‌شود.

موردهای ذکر شده در اظهارنامه

اظهارنامه در یک فرم خاص تنظیم و ثبت می‌شود که باید بخش‌های آن را به‌صورت صحیح تکمیل کنید. در ادامه، مواردی که باید در اظهارنامه ذکر شوند، به شرح زیر است:

• مشخصات اظهارکننده: کسی که اظهارنامه را برای شخص دیگری می‌فرستد، باید مشخصات خود را از جمله نام، نام خانوادگی و نشانی محل سکونت خود در فرم اظهارنامه ذکر کند.
• مشخصات مخاطب: نام، نام خانوادگی و نشانی محل سکونت مخاطب در فرم اظهارنامه باید ذکر شود.
• موضوع اظهارنامه: موضوع اظهارنامه باید در متن آن، بالاتر از قسمت خلاصه اظهارات ذکر شود.
• خلاصه اظهارات: مواردی که مد نظر اظهارکننده است و می‌خواهد به مخاطب خود ابلاغ کند، در این قسمت تشریح و توضیح داده خواهد شد.
• خلاصه جواب: در این قسمت از فرم اظهارنامه، مخاطب به اظهارات ذکر شده توسط اظهارکننده، پاسخ خواهد داد.

لازم به ذکر است که فرم اظهارنامه در 3 نسخه تهیه می‌شود که یک نسخه در دادگستری بایگانی خواهد شد، نسخه‌ای به مخاطب ابلاغ می‌شود و نسخه دیگر آن نیز به همراه نتیجه ابلاغ یا پاسخ مخاطب، در اختیار اظهارکننده قرار خواهد گرفت.

نحوه تنظیم اظهارنامه

هر فردی می‌تواند اظهارنامه‌ای را به‌صورت رسمی تنظیم و ثبت کند، اما باید اصول تنظیم و ارائه آن نیز در نظر گرفته شود تا مورد بررسی قرار گیرد. در ادامه به نحوه تنظیم اظهارنامه اشاره شده است:

1. در هنگام تنظیم اظهارنامه، باید از الفاظ صحیح بدون نشر کذب و افترا استفاده شود.
2. متن اظهارنامه باید حتی‌الامکان کوتاه، بدون ابهام، دقیق و با آگاهی کامل از مفاهیم آن باشد.
3. در صورتی‌که به همراه متن اظهارنامه، چیز دیگری ارسال شده باشد؛ باید در متن تنظیم شده به آن اشاره شود. همچنین باید محل نگهداری، شماره یا مشخصات ظاهری اسناد، قراردادها، چک‌ها و … نیز قید شود.
4. برای این‌که متن اظهارنامه را به دفاتر خدمات قضایی ارائه کنید، بهتر است قبل از مراجعه به این دفاتر، آن‌را آماده کرده باشید.

کاربردهای اظهارنامه

اظهارنامه یک سند عادی است که برای اطلاع مطلبی یا تسلیم چیزی به شخص دیگری تنظیم و ثبت می‌شود و در نهایت به مخاطب ابلاغ خواهد شد. اما این نوشته کاربردهایی دارد که در ادامه به آن اشاره کرده‌ایم:

• زمانی‌که شخصی به ما بدهی داشته باشد، می‌توانیم قبل از این‌که اقدام به ثبت دادخواست برای مطالبه وجه مورد نظر در مراجع قضایی کنیم، از طریق یک اظهارنامه این موضوع را به او اطلاع دهیم.
• زمانی‌که زن منزل را ترک کرده باشد، مرد می‌تواند برای دعوت زن به تمکین، برای او اظهارنامه‌ای در این رابطه ارسال کند.
• اگر کسی در مقابل شخص دیگری متعهد به انجام امری باشد، می‌تواند قبل از ثبت دادخواست، برای او اظهارنامه‌ای جهت ایفای تعهدی که دارد، ارسال کند.
• افراد برای این‌که بخواهند با یکدیگر صلح و سازش کنند نیز می‌توانند این موضوع را با ارسال یک اظهارنامه به اطلاع هم برسانند.
• وقتی‌که قصد داریم چیزی را به کسی تسلیم کنیم یا اصطلاحا وفای به عهد را به جا آوریم، اگر طرف مقابل از پذیرش آن امتناع کند، می‌توانیم به کمک یک اظهارنامه این‌کار را انجام دهیم.
• اگر در هنگام معامله هر یک از طرفین متعهد به معرفی و تعیین داور شده باشند، در صورتی‌که نتوانند یا از انجام این‌کار امتناع کنند، طرف مقابل می‌تواند از طریق اظهارنامه این مورد را خواستار شود.
• اگر مستاجر به علت انقضای مدت زمان اجاره خود بخواهد مکانی که در اختیار او است را تخلیه کرده و موجر از تحویل گرفتن آن امتناع کند، در این حالت مستاجر می‌تواند با یک اظهارنامه از او درخواست کند که مال اجاره داده شده را تحویل بگیرد.
• طبق قانون تملک آپارتمان‌ها مصوب 1359، اگر مالک یا استفاده کننده؛ سهم خود را از هزینه‌های مشترک مربوط به آپارتمان نپردازند، هر یک از آن‌ها می‌توانند از طریق یک اظهارنامه، این هزینه را از دیگری مطالبه کنند.
• طبق ماده 13 قانون بیمه مصوب 1316، اگر شخص بیمه شده بخواهد بیمه خود را فسخ کند، بایستی از طریق یک اظهارنامه آن‌را به اطلاع بیمه کننده برساند.

```