تقسیم ارث بین وراث راهنمای کامل
نکات مهم و خلاصه مقاله
روش تقسیم ارث بین وراث شامل مراحل و شرایطی است که پس از فوت شخص، خویشاوندان نسبی و سببی بر اساس طبقات ارث و سهم‌های مشخصی از اموال متوفی ارث می‌برند. این تقسیم بر اساس قوانین شرعی و مدنی انجام می‌شود و شامل سه طبقه اصلی است که هر کدام سهم‌های مختلفی دارند.
- ارث بین خویشاوندان نسبی و سببی بر اساس شرائط قانونی و شرعی تقسیم می‌شود.
- طبقات ارث شامل سه طبقه است: طبقه اول (پدر، مادر، اولاد)، طبقه دوم (جد، جده، برادر، خواهر)، و طبقه سوم (عمو، عمه، دایی، خاله).
- سهم ارث زوجه و زوج بر اساس وجود یا عدم وجود فرزند متوفی متفاوت است.
- نقل و انتقال اموال متوفی نیاز به فرم ۱۹ مالیات بر ارث دارد و وراث باید ظرف یک سال از تاریخ فوت اظهارنامه‌ای به اداره امور مالیاتی تسلیم نمایند.
- حق انحصار وراثت به وراث قانونی متوفی و اشخاص ذینفع مانند طلبکاران متوفی، وصی یا موصی‌له تعلق دارد.
روش تقسیم ارث بین وراث
فوت برای هر فرد پدیده‌ای طبیعی است. با فوت، حقوق مالی و برخی از حقوق غیرمالی شخص بعد از فوتش به وراث که قائم مقام وی هستند منتقل می‌شود. از سوی دیگر حقوقی که قائم به شخص باشند غیرقابل انتقال به وراث اند. در این مقاله سعی داریم تا با ارث و طبقات ارث همچنین نحوه تقسیم سهم ارث آشنا شویم.
خویشاوندان نسبی و سببی
بعد از فوت شخص، خویشاوندان نسبی و سببی با توجه به شرائطی از متوفی از یکدیگر ارث می‌برند. منظور از خویشاوندان نسبی کسانی هستند که به واسطه نسبت زاد و ولد و نسبت خونی با متوفی در زمره وراث قرار میگیرند. خویشاوندان سببی هم کسانی هستند که به واسطه علقه ازدواج میت در زمره وراث او قرار میگیرند.
طبقات ارث
زمانی که از طبقات ارث صحبت می‌کنیم منظور ما ترتیب قانونی و شرعی اشخاصی هستند که از میت ارث می‌برند. این نکته را باید مد نظر قرار داد که تا زمانی که یک وارث از طبقه پیشین وجود داشته باشد نوبت به ارث طبقه بعدی نمی‌رسد.
طبقات ارث عبارتند از:
- طبقه اول: پدر و مادر، اولاد و اولاد اولاد (درجه اول: پدر و مادر و اولاد متوفی)، (درجه دوم: اولاد اولاد)، (درجه سوم: نبیره‌ها)
- طبقه دوم: پدرِپدر، پدرِمادر، مادرِمادر، مادرِپدر و برادر و خواهر میت (درجه اول: جد و جده، خواهر و برادر)، (درجه دوم: پدر جد و مادر جد و پدر جده و مادر جده و فرزندان برادر و خواهر)
- طبقه سوم: عموها، عمه‌ها، دایی‌ها و خاله‌ها و فرزندان آنان (درجه اول: عموها، عمه‌ها، دایی‌ها و خاله‌ها)، (درجه دوم: اولاد عموها، عمه‌ها، دایی‌ها و خاله‌ها)
نکته‌ای که باید مد نظر قرار گرفت این است که همسر متوفی، همیشه در کنار خویشاوندان نسبی وی (طبقات سه‌گانه‌ی مذکور) ارث خواهد برد.
تقسیم ارث
حال بعد از آشنا شدن با طبقات ارث باید با نحوه تقسیم ارث بین وراث آشنا شد. در این بخش به بررسی سهم الارث ورثه می‌پردازیم:
سهم ارث زوجه و زوج
سهم ارث زوجه: یک هشتم از ماترک متوفی اگر متوفی فرزند داشته باشد. یک چهارم از ماترک اگر متوفی فرزند نداشته باشد.
سهم ارث زوج: یک چهارم اگر متوفی فرزند داشته باشد. یک دوم از ماترک اگر متوفی فرزند نداشته باشد.
سهم ارث مادر و پدر
سهم ارث مادر: یک ششم از ماترک اگر متوفی فرزند یا خواهر و برادر داشته باشد. یک سوم از ماترک اگر متوفی فرزند و خواهر و برادر نداشته باشد.
سهم ارث پدر: یک ششم از ماترک اگر متوفی فرزند داشته باشد.
سهم ارث دختر و خواهر
سهم ارث دختر (در صورت وجود پسر): یک سوم در صورت واحد بودن (یک دختر). دو سوم در صورت تعدد.
سهم ارث خواهر (مشترک از پدر و مادر یا مشترک از پدر، در صورت عدم وجود برادر یا اجداد پدری): یک سوم در صورت واحد بودن (یک خواهر). دو سوم در صورت تعدد.
سهم ارث برادر و خواهر (مشترک از مادر)
سهم ارث برادر و خواهر (مشترک از مادر در صورت عدم وجود اجداد مادری): یک ششم در صورت واحد بودن. یک سوم در صورت تعدد.
نقل و انتقال اموال متوفی
نکته مهمی که برای انحصار وراثت باید مد نظر قرارداد این است که نقل و انتقال هرگونه اموال متوفی و برداشت از حساب وی نیاز به فرم ۱۹ مالیات بر ارث دارد. براساس اصلاحیه مصوب ۳۱/۴/۱۳۹۴ قانون مالیات‌های مستقیم، برای متوفیانی که تاریخ فوت آنها از ۱/۱/۱۳۹۵ و بعد از آن است، به منظور کسر هزینه‌های کفن و دفن در حدود عرف و عادات و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی از ماترک، وراث (منفردا یا مجتمعا) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آنها موظفند ظرف مدت یکسال از تاریخ فوت متوفی، اظهارنامه‌ای حاوی کلیه اقلام ماترک با تعیین ارزش روز زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی‌ها به انضمام مدارک ذیل به اداره امور مالیاتی صلاحیت‌دار تسلیم نماید.
مدارک مورد نیاز نقل و انتقال اموال متوفی
مدارک مورد نیاز نقل و انتقال اموال متوفی عبارتند از:
- رونوشت یا تصویر گواهی شده کارت ملی و شناسنامه متوفی و وراث
- رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی‌ها و مطالبات متوفی
- رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که مثبت حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی است.
- رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیتنامه متوفی اگر وصیتنامه موجود باشد
- رونوشت یا تصویر گواهی شده وکالت‌نامه یا قیم‌نامه، در صورت اینکه اظهارنامه از طرف وکیل یا قیم یا ولی داده شود
- رونوشت یا تصویر گواهی فوت از مراجع ذیربط
به عنوان مثال اگر شخصی فوت کند و تاریخ فوت وی از ابتدای فروردین ۱۳۹۵ به بعد باشد و دارای خانه، مغازه، زمین، باغ، ماشین، موتور، سهام شرکت، فیش حج، موجودی حساب بانکی، مجوز اسلحه و یا… باشد یک نفر یا همه وراث یا نماینده قانونی آنها موظفند ظرف مدت یکسال از تاریخ فوت، اظهارنامه‌ای به اداره امور مالیاتی تسلیم و موارد مذکور را معرفی و از معافیت‌های قانونی استفاده و فرم ۱۹ دریافت نمایند.
چنانچه از تاریخ فوت یکسال بگذرد هیچگونه معافیتی به ایشان تعلق نمی‌گیرد و اموال و… به نرخ روز ارائه اظهارنامه محاسبه و مشمول مالیات خواهد شد.
هزینه انحصار وراثت
این هزینه مبلغی بین ۱۴۰ تا ۲۰۰ هزار تخمین زده شده است. در حقیقت درخواست گواهی انحصار وراثت یک دعوای غیرمالی است و ممکن است هزینه‌های جانبی متععدی را شامل شود. این هزینه ممکن است بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان و یا بیشتر باشد.
محاسبه تقسیم ارث طبقه اول
برای سهولت محاسبه سهم الارث هر یک از خویشاوندان و وابستگان، جدول تقسیم ارث طبقات آماده و خدمت شما همراهان «وکالت راه» ارائه می‌گردد.
جدول سهم الارث طبقه اول
| توضیحات | میزان سهم الارث | وارث |
|---|---|---|
| تمام ترکه را ارث می‌برد | تمام ترکه | پدر و مادر یا یکی از اولاد (منحصرا) |
| در هر دو صورت مابقی به قرابت متعلق به پدر است | اگر مادر حاجب داشته باشد ۱/۶ ارث می‌برد. | پدر و مادر |
| اگر حاجب نداشته باشد ۱/۳ متعلق به مادر | سهم دختر ۳/۶ | مادر ۱/۶ |
| سهم پدر ۱/۶ | پدر و مادر و یک دختر | |
| اگر مادر حاجب نداشته باشد باقیمانده به او رد می‌شود. | ۲/۶ به وراث رد می‌شود. | سهم دختر ۳/۶ |
| سهم پدر یا مادر ۱/۶ | پدر و مادر و یک دختر | |
| ۴/۶ بین دختران تقسیم می‌شود. | سهم مادر ۱/۶ | سهم پدر ۱/۶ |
| پدر یا مادر و چند دختر | ۱/۶ باقیمانده به وراث رد می‌شود. | ۴/۶ سهم دختران |
| سهم پدر یا مادر ۱/۶ | پدر یا مادر و چند دختر | |
| مابقی به نسبت پسر دو برابر دختر | مادر ۱/۶ | سهم پدر ۱/۶ |
| پدر و مادر یا یکی از آنها و پسر و دختر | مابقی به پسر یا پسران می‌رسد. | مادر ۱/۶ |
| سهم پدر ۱/۶ | پدر و مادر یا یکی از آنها و یک یا چند پسر | |
| **مابقی به شرح فوق بین وراث تقسیم می‌شود. | زوج یا زوجه فرض خود را می‌برند* | زوج یا زوجه با وراث طبقه اول |
| *زوج با وجود اولاد ۱/۴ و بدون اولاد ۱/۲ از عین ماترک و زوجه با وجود اولاد ۱/۸ و بدون اولاد ۱/۴ از عین اموال منقول و بهای اموال غیرمنقول ارث می‌برد. | **هرگاه در طبقه اول نقصی ایجاد شود نقص بر دختر یا دخترها وارد می‌شود. |
محاسبه تقسیم ارث طبقه دوم
جدول سهم الارث طبقه دوم به شرح زیر است:
جدول سهم الارث طبقه دوم
| توضیحات | میزان سهم الارث | وارث |
|---|---|---|
| تمام ترکه را ارث می‌برد | تمام ترکه | یکی از اجداد یا یکی از اخوه (منحصرا) |
| جد دو برابر جده ارث می‌برد | جد و جده ابی | |
| جد و جده به تساوی ارث می‌برند | جد و جده امّی | |
| تقسیم ۱/۳ به اجداد امی به نسبت مساوی | تقسیم ۲/۳ به اجداد ابی به نسبت دو به یک | جد و جده یا جد یا جده ابی و جد و جده یا جد یا جده امی |
| به نسبت مساوی بین وراث تقسیم می‌شود | چند برادر یا چند خواهر ابوینی یا ابی یا امی | |
| به نسبت دو به یک بین وراث تقسیم می‌شود | چند برادر و خواهر ابوینی یا ابی | |
| به نسبت مساوی بین آنها تقسیم می‌شود | برادران و خواهران امی | |
| الباقی به نسبت دو به یک بین برادر و خواهر ابوینی یا ابی تقسیم می‌شود. | ۱/۳ سهم به برادر و خواهر امی به نسبت مساوی | چند برادر و خواهر ابوینی یا ابی و چند برادر و خواهر امی |
| مابقی به نسبت دو به یک بین برادر و خواهر ابوینی یا ابی تقسیم می‌شود. | ۱/۶ سهم برادر یا خواهر امی | چند برادر و خواهر ابوینی یا ابی و یک برادر یا خواهر امی |
| در صورتی که اجداد ابی و برادر و خواهر ابوینی یا ابی با یک برادر یا یک خواهر امی باشند ۱/۶ ماترک می‌برند. | ۱/۳ سهم اجداد امی و برادر و خواهر امی به نسبت مساوی | جداد و برادر و خواهر |
| ۲/۳ سهم اجداد ابی و برادر و خواهر ابوینی یا ابی به نسبت دو به یک | *مابقی را متقربین به پدر می‌برند. | |
| سپس متقربین به مادر سهم می‌برند. | زوج یا زوجه به فرض می‌برند. | زوج یا زوجه با وراث طبقه دوم |
| *هرگاه در طبقه دوم نقصی ایجاد شود نقص بر متقربین به پدر وارد می‌شود. |
محاسبه تقسیم ارث طبقه سوم
جدول سهم الارث طبقه سوم به شرح زیر است:
جدول سهم الارث طبقه سوم
| توضیحات | میزان سهم الارث | وارث |
|---|---|---|
| تمامی ترکه را ارث می‌برد. | تمامی ترکه | یکی از اعمام یا یکی از اخوال (منحصرا) |
| ترکه به نسبت مساوی تقسیم می‌شود. | چند عمو یا چند عمه ابوینی یا ابی یا امی | |
| ترکه به نسبت دو به یک تقسیم می‌شود. | چند عمو و عمه ابوینی یا ابی | |
| ترکه به نسبت مساوی تقسیم می‌شود. | چند عمو و عمه امی | |
| مابقی به نسبت دو به یک بین چند عمو و عمه ابوینی یا ابی | سهم عمو و عمه امی به نسبت مساوی | چند عمو و عمه ابوینی یا ابی و چند عمو و عمه امی |
| مابقی به نسبت دو به یک بین چند عمو و عمه ابوینی یا ابی | ۱/۶ سهم عمو یا عمه امی | چند عمو و عمه ابوینی یا ابی و یک عمو یا عمه امی |
| در این حالت به نسبت مساوی تقسیم می‌شود. | اخوال (چند دایی و چند خاله) ابوینی یا ابی یا امی | |
| در این حالت به نسبت مساوی تقسیم می‌شود. | چند دایی و خاله ابوینی یا ابی یا امی | |
| مابقی بین چند دایی و خاله ابوینی یا ابی به نسبت مساوی | ۱/۳ سهم دایی و خاله امی به نسبت مساوی | چند دایی و خاله ابوینی یا ابی و چند دایی و خاله امی |
| مابقی بین چند دایی و خاله ابوینی یا ابی به نسبت مساوی | ۱/۶ سهم دایی یا خاله امی | چند دایی و خاله ابوینی یا ابی و یک دایی یا خاله امی |
| ۳/۲ سهم اعمام که تقسیم به شرح فوق الذکر است. | ۱/۳ سهم اخوال که تقسیم به شرح فوق الذکر است. | اعمام و اخوال (چند عمو و چند عمه و چند دایی و چند خاله) |
| *مابقی سهم اعمام | ۱/۳ سهم اخوال | زوج یا زوجه ابتدا به فرض می‌برند. |
| زوج یا زوجه با ورثه طبقه سوم | *هرگاه نقصی ایجاد شود نقص بر اعمام (عمو و عمه) وارد می‌شود. |
ورثه چه کسانی هستند؟
در حقوق مدنی ایران، مفهوم ورثه به افرادی اطلاق می‌شود که پس از فوت شخص، به صورت قهری و قانونی از داراییهای او بهرهمند میشوند.
حق انحصار وراثت
برای اینکه ورثه و سهم دقیق هر یک از آنها مشخص شود، حصر وراثت باید انجام شود؛ اما چه کسانی حق انحصار وراثت دارند؟
وراث قانونی متوفی و اشخاص ذینفع مانند طلبکاران متوفی، وصی یا موصی‌له، حق درخواست حصر وراثت را دارند.
مشاوره و خدمات «وکالت راه»
اگر در خصوص حقوق ارثی خود یا خانواده‌تان نیاز به مشاوره تخصصی دارید، «وکالت راه» با تیمی مجرب آماده ارائه خدمات حقوقی به شما عزیزان است.
برای انجام کار توسط وکلای متخصص «وکالت راه» با کارشناسان حقوقی «وکالت راه» در ارتباط باشید.
راهنمای کامل تقسیم ارث بین وراث
خویشاوندان نسبی به واسطه نسبت خونی و سببی به واسطه ازدواج ارث می‌برند.
طبقات ارث شامل سه طبقه است: اولاد، اجداد، و اعمام و اخوال.
سهم ارث زوجه و زوج بر اساس وجود یا عدم وجود فرزند متوفی تعیین می‌شود.
سهم ارث مادر و پدر بر اساس وجود فرزند یا خواهر و برادر متوفی متفاوت است.
سهم ارث دختر و خواهر بر اساس تعداد آنها و وجود یا عدم وجود برادر تعیین می‌شود.
نقل و انتقال اموال متوفی نیاز به فرم ۱۹ مالیات بر ارث دارد.
هزینه انحصار وراثت بین ۱۴۰ تا ۲۰۰ هزار تومان تخمین زده می‌شود.
جداول سهم الارث برای سه طبقه ارث ارائه شده است.
سوالات متداول در مورد تقسیم ارث بین وراث راهنمای کامل
وراث کسانی هستند که پس از فوت شخص، بر اساس قانون یا وصیتنامه از داراییهای او بهرهمند میشوند. این افراد میتوانند شامل فرزندان، همسر، والدین و دیگر بستگان باشند.
افرادی که با متوفی قرابت نسبی (مانند فرزند) یا قرابت سببی (مانند زوج یا زوجه) دارند، با توجه به درجه و قرابت در طبقات مختلفی قرار میگیرند و هر کدام به نحوی که در قانون مدنی باب هشتم مشخص شده است از متوفی ارث می‌برند.
وراث قانونی متوفی و اشخاص ذینفع مانند طلبکاران متوفی، وصی یا موصی‌له، حق درخواست حصر وراثت را دارند.
افراد کافر، قاتل مورث، شخص لعان شده، و افراد با نسب نامشروع از ارث محروم میشوند.
در طبقه اول وراث، پدر، مادر، فرزندان و نوههای متوفی قرار دارند.
در طبقه دوم وراث، پدر بزرگ، مادر بزرگ، خواهر، برادر و فرزندان آنها قرار دارند.
نیاز به مشاوره حقوقی دارید؟
تهران، میدان هفتم تیر - خیابان سلیمان خاطر - پلاک 51
نظرات کاربران
هنوز نظری برای این مطلب ثبت نشده است. اولین نفری باشید که نظر می‌دهد!